همانطور که می‌دانید مدت زمان یک بارداری طبیعی بین 37 تا 42 هفته است. در این پنج هفته مادران باردار نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارند. مادران باردار باید نسبت به دردها و انقباضات رحمی خود حساس باشند و به آن‌ها توجه کنند. توجه داشته باشید که زمان ختم بارداری بر اساس اولین روز قاعدگی و یا سونوگرافی سه ماهه اول مشخص می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است جنین در روز مشخص شده متولد نشود و این تاخیر ادامه دار باشد. در صورت مواجه شدن با تاخیر، برای تسریع زایمان پزشکان با برخی از راهکارها اقدام به القای زایمان می‌کنند.
القای زایمان چیست؟
اقدامات صورت گرفته برای نرم کردن دهانه رحم که در نتیجه منجر به زودتر به دنیا آمدن جنین می‌شود، القای زایمان نام دارد.
لازم به ذکر است که القای زایمان فقط در زمان‌هایی که تولد جنین به تعویق افتاده کاربرد دارد، در نتیجه این اقدامات به هیچ عنوان برای به دنیا آمدن نوزاد پیش از موعد مقرر صورت نمی‌گیرد.
شرایط انجام زایمان به شیوه القایی
- تاخیر بیش از یک یا دو هفته از موعد مقرر زایمان
- وجود مشکلاتی که ممکن است سلامت نوزاد و مادر را با خطر مواجه کند مانند:فشار خون، عفونت، دیابت، پره اکلامپسی، جدا شدن جفت و بیماری‌های ریه
- پاره شدن کیسه آب پیش از شروع انقباضات رحم برای زایمان
- در مواقعی که جنین بیمار باشد و لازم است تحت درمان قرار گیرد
- در صورت مضر بودن زایمان طبیعی برای جنین ممکن است پزشک از شیوه القایی برای زایمان استفاده کند
راه‌های القای زایمان طبیعی
در صورتی که پزشک تشخیص دهد که نیاز به القای زایمان است، ابتدا دهانه رحم را بررسی می‌کند. همانطور که می‌دانید برای زایمان طبیعی دهانه رحم باید باز و نازک شده باشد. در غیر اینصورت، پزشک برای باز کردن دهانه رحم از روش‌های دیگری استفاده می‌کند. راه‌های القای زایمان به شرح زیر است:
تزریق پروستاگلاندین
بدن به طور طبیعی در زمان زایمان، پروستاگلاندین ترشح می‌کند. که ترشح این ماده منجر به باز شدن رحم می‌شود. در القای زایمان با این روش پزشک با تزریق پروستاگلاندین باعث سرعت در پروسه زایمان می‌شود.
استفاده از سوند فولی و بالن
این روش به نوعی فیزیکی است. در این روش با قرار دادن یک بالن خالی روی دهانه رحم و پر کردن آن از آب بوسیله سوند، دهانه رحم تحریک می‌شود و در نتیجه پروستاگلاندین طبیعی در بدن ترشح می‌شود. پروستاگلاندین باعث نازک و باز شدن دهانه رحم می‌شود. پس از باز شدن دهانه رحم بالن توسط پزشک خارج می‌شود.
پاره کردن کیسه آب
در برخی موارد ممکن است که علی‌رغم شروع درد‌‌های زایمان، دهانه رحم به میزان لازم باز نشده باشد که در این صورت لازم است پزشک و یا ماما کیسه آب را بوسیله ابزار مخصوص پاره کنند تا زایمان صورت گیرد.
تزریق اکسی‌توسین
این هورمون به طور طبیعی توسط بدن تولید می‌شود. ترشح این هورمون در زمان زایمان باعث باز شدن دهانه رحم می‌شود. در مواقعی که نیاز به القای زایمان است می‌توان از طریق تزریق اکسی‌توسین توسط پزشک بدن را وارد فاز زایمان کرد.
ممنوعیت‌ها در القای زایمان
لازم به ذکر است که بکار بردن روش القای زایمان برای تمام افراد بی‌خطر نیست و به‌طور کلی تمام افرادی که زایمان طبیعی برای آن‌ها خطرناک است، بکار بردن القای زایمان نیز آن‌ها را با خطر مواجه می‌کند.
موارد ممنوع در بکارگیری القای زایمان به شرح زیر است:
- در مواردی که لازم است جنین بلافاصله به دنیا بیاید.
- در مواردی که مادر توانایی تحمل انقباضات رحمی را نداشته باشد.
- در صورت قرارگیری جنین در وضعیت غیر عادی (وضعیت بریچ یا عرضی)
- در مواردی که مادر سابقه سزارین و جراحی رحم داشته باشد.
- در صورتی که مادر دوقلو باردار باشد و جنین اول در وضعیت بریچ باشد.
- دو مواقعی که مادر سه و یا چند قلو باردار باشد.
- در صورت ابتلای مادر به تبخال فعال تناسلی.
خطرات زایمان با روش القایی
با توجه به اینکه القای زایمان خطر کمتری نسبت به سزارین به همراه دارد، اما کاملا بی خطر هم محسوب نمیشود. میزان و شدت این خطرات به شرایط بدنی و روانی مادر و همینطور دقت پزشکان بستگی دارد.
روش القایی در اکثر مواقع بدون مشکل انجام می‌شود اما در برخی موارد ممکن است با خطراتی برای مادر به همراه باشد. این مشکلات با مراقبت پزشکی کنترل می‌شود در ادامه به بررسی برخی از این مشکلات می‌پردازیم:
زجر کشیدن جنین
معمولا یک استراحت کوتاه میان انقباضات رحم وجود دارد و انقباضات بی وقفه نیست. در فاصله زمانی مابین انقباضات، فرصت دریافت اکسیژن برای جنین وجود دارد. در مواقعی که القای زایمان از طریق تزریق اکسی‌توسین و یا پروستاگلاندین انجام می‌شود، شدت و مدت زمان انقباضات افزایش میابد و انقباضات بدون فاصله است. در اینصورت جنین به سختی می‌تواند اکسیژن دریافت کند که این امر موجب زجر کشیدن جنین خواهد شد.
احتمال پارگی رحم
در مواقعی که مادر سابقه سزارین و یا جراحی فیبروم داشته باشد، بکارگیری روش القای زایمان ممنوع است، زیرا ممکن است در این حالت احتمال پارگی رحم افزایش یابد.
بروز مشکلات روحی و روانی
در برخی موارد ممکن است القای زایمان پروسه‌ای طولانی باشد، و در مادرانی که زایمان دیررس دارند این زمان بسیار سخت طی می‌شود. و در این حالت هم زایمان دیررس هم پروسه طولانی القا باعث می‌شود مادر حس کند که این دردها و انتظار برای زایمان بی‌پایان است.
احتمال سزارین پس از القا و عوارض آن
در مواقعی ممکن است زایمان با روش القا انجام نشود و نا موفق باشد در این صورت پزشک ناچار به انجام سزارین است.
سزارین پس از تلاش برای القا دارای عوارض بیشتری نسبت به یک سزارین برنامه ریزی شده دارد. در سزارین پس از القا مادر دچار خونریزی شدید می‌شود.
روش‌های طبیعی و خانگی القای زایمان
1.رابطه جنسی
لازم به ذکر است که در زنانی که طی بارداری رابطه جنسی منظم دارند، شانس آمادگی رحم بیشتر است. و تاثیرات رابطه جنسی در القای زایمان به شرح زیر است.
- در واقع رابطه جنسی منجر به ترشح هورمون اکسی‌توسین در بدن می‌شود که همانطور که قبلا گفتیم این هورمون به تسریع زایمان کمک می‌کند.
- ورود مایع منی به بدن مادر به جهت دارا بودن پروستاگلاندین‌های مختلف باعث باز شدن دهانه رحم و آمادگی برای زایمان می‌شود.
نکات مهم در خصوص رابطه جنسی در بارداری:
- در مواردی که مادر با عارضه یا مشکلاتی نظیر جفت سرراهی مواجه باشد، رابطه جنسی خطر آفرین است و باید از آن اجتناب کرد.
- رابطه جنسی در بارداری ممکن است منجر به باز شدن بیش از حد دهانه رحم و در نهایت پارگی کیسه آب شود. در صورت مواجه شدن با این مشکل لازم است فورا به بیمارستان مراجعه شود.
- ممکن است بارداری با مشکل خونریزی واژینال برای مادر به همراه باشد، که در اینصورت باید از گزینه رابطه جنسی برای القای طبیعی زایمان پرهیز کرد.
- علی‌رغم تمام موارد ذکر شده، با توجه به شواهد، رابطه جنسی به عنوان روشی برای القای زایمان از نظر علمی تایید قابل تایید نیست.
2.تحریک سینه‌ها
تحریک نوک سینه در زن باردار منجر به ترشح هورمون اکسی‌توسین در بدن می‌شود که این هورمون می‌تواند باعث شروع انقباضات رحم برای زایمان شود.
نکات مهم در خصوص نحوه تحریک از طریق سینه‌ها:
- مدت زمان لازم برای تحریک حداقل 15 دقیقه است و توجه کنید که هر طرف را بصورت جداگانه ماساژ دهید.
- توجه داشته باشید در این روش لازم است فاصله زمانی بین دفعات تحریک وجود داشته باشد. توجه کنید که این روند نباید بیش از سه بار در روز تکرار شود.
3.استفاده از روغن کرچک
خوردن روغن کرچک می‌تواند روده و رحم را برای ایجاد انقباضات اولیه تحریک کند. در واقع استفاده از روغن کرچک به عنوان روش القای زایمان از گذشته رایج بوده‌است. اما نتایج برخی مطالعات نمایانگر این است که: روغن کرچک فقط باعث تهوع و اسهال می‌شود و تاثیری در القای زایمان ندارد.
اما اگر مادران باردار تصمیم به استفاده از این روش دارند، لازم است به نکات زیر توجه کنند:
- استفاده بیش از 6 میلی‌گرم روغن کرچک در زنان باردار، سبب بروز اسهال و کم‌آبی و در نتیجه کمبود انرژی می‌شود.
- برخی معتقدند که استفاده از این روش ممکن است بر روی جنین نیز تاثیر بگذارد و منجر به حرکات روده در جنین شود.
4.بهره گیری از طب سوزنی
بهره گیری از این روش حتما باید با صلاحدید پزشک صورت گیرد و فقط در مواقعی که زایمان دچار تاخیر شده و یا موعد زایمان نزدیک است توصیه می‌شود. در این روش با وارد کردن سوزن‌های مخصوص به نقاط خاص بدن، تحریک و فعالیت رحم میسر می‌شود. بهره گیری از این روش در کاهش درد زایمان نیز تاثیر گذار است.
نکته مهم
توجه داشته باشید در طب سوزنی احتمال القای زایمان بشدت بالاست، به هیچ عنوان در صورتی که دوره بارداری تکمیل نشده‌است، از انجام این روش اجتناب کنید.
5.خرما
با توجه به تحقیقات صورت گرفته، در زنانی که طی سه ماهه بارداری خود بخصوص در چهار هفته پایانی به طور مرتب خرما مصرف کرده‌اند، انقباضات رحمی برای زایمان زودتر از سایر مادران اتفاق می‌افتد. و تاثیرات خرما در القای زایمان به شرح زیر است:
- خرما موجب طولانی تر شدن انقباضات رحمی می‌شود.
- خرما باعث افزایش میزان باز شدگی دهانه رحم می‌شود.
- توجه داشته باشید که مصرف خرما در سه ماهه پایانی بارداری، شانس زایمان طبیعی را افزایش می‌دهد.
- برای مصرف خرما در سه ماه اول و دوم بارداری لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
- مصرف بیش از حد خرما باعث ناراحتی معده و بالا رفتن حرارت بدن می‌شود.
6.پیاده روی
با توجه به اینکه در روزهای پایانی بارداری، سر جنین به سمت دهانه رحم حرکت می‌کند و موجب فشار در این ناحیه می‌شود. این فشار موجب باز شدن دهانه رحم می‌شود. برای القای زایمان لازم است بعد از شروع اولین انقباض، پیاده روی را آغاز کنید. پیاده روی در این برهه منجر به کاهش فاصله زمانی بین انقباضات می‌شود.
با توجه به این که مراحل بعدی زایمان نیاز به انرژی زیادی دارد، مادر باید از تند راه رفتن اجتناب کند که انرژی خود را از دست ندهد.
7.مصرف آناناس
مصرف این میوه به جهت دارا بودن آنزیم بروملئین منجر به نرم شدن رحم و دهانه رحم و در نهایت تسریع فرایند زایمان می‌شود.
– مصرف آناناس می‌تواند باعث انقباضات رحمی شود و همچنین طی تحقیقات صورت گرفته، مشخص شده آنزیم بروملئین می‌تواند التهابات پس از زایمان را به ویژه در زمان شیردهی را کاهش دهد.
– از خوردن بیش از حد آناناس و یا نوشیدن آب آناناس اجتناب کنید چون ممکن است، باعث اسهال و در نتیجه کم‌آبی بدن شود.
– خوردن آناناس کنسرو شده تاثیری در القای زایمان ندارد. زیرا در فرایند کنسرو سازی بروملئین موجود در میوه از بین می‌رود.
8.بالا رفتن از پله
بالا رفتن از پله به عنوان روشی موثر برای شروع انقباضات رحمی و القای زایمان طبیعی توصیه می‌شود. بالا رفتن از پله با کمک به قرارگیری صحیح جنین در بدن مادر و ایجاد فشار کافی بر دهانه رحم باعث پاره شدن کیسه آب می‌شود.
توجه داشته باشید که بالا رفتن از پله باید با صلاحدید پزشک انجام شود و در نظر داشته باشید که مادر نباید خود را خسته کند چرا که برای مراحل بعدی زایمان انرژی زیادی لازم است.
9.مصرف غذاهای تند
همانطور که قبلا گفته شد هورمون پروستاگلاندین باعث ایجاد انقباضات رحم و تسریع و القای زایمان می‌شود. غذاهای تند باعث ترشح هورمون پروستاگلاندین در بدن افزایش دهد و از این رو منجر به القای زایمان طبیعی می‌شود.
مصرف غذاهای تند در روزهای پایانی بارداری با کمک به باز شدن دهانه رحم شانس زایمان طبیعی را افزایش می‌دهد، اما برخی از مادران به جهت اینکه معتقدند مصرف غذاهای تند باعث پرمویی نوزاد می‌شود، از خوردن این غذاها اجتناب می‌کنند.
10.طب فشاری
طبق شواهد موجود این روش با کمک به افزایش باز شدن دهانه رحم و افزایش شدت انقباضات، درست مثل طب سوزنی روش موثری برای القای زایمان طبیعی است. اما بهره گیری از این روش حتما و حتما باید با مشورت و نظارت پزشک صورت گیرد.
11.ماساژ
ماساژ علاوه بر موثر بودن در القای طبیعی زایمان اثرات مفید دیگری با خود به همراه دارد، مانند:
- کاهش تهوع و استفراغ در زمان شروع انقباضات اولیه.
- کاهش استرس و افزایش انرژی در مادران در پروسه زایمان.
12.گرما درمانی و آب درمانی
حمام گرم در زمان شروع انقباضات اولیه منجر به تحریک بدن برای زایمان می‌شود که قبلا در مقاله انواع روش‌های کاهش درد زایمان به طور مفصل به آن پرداخته شده‌است.
لازم است توجه داشته باشید گرمای بیش از حد آب منجر به ایجاد استرس در جنین می‌شود.
13. سرکه بالزامیک
لازم به ذکر است که نتایج قطعی در خصوص تاثیر این روش در القای زایمان وجود ندارد، اما از گذشته برخی بر این باورند که
این ماده در القای زایمان طبیعی تاثیر گذار است.
14.موز
با توجه به تاثیر پتاسیم در انقباض عضلات، داشتن رژیم غذایی سرشار از پتاسیم می‌تواند با تاثیر بر انقباضات رحمی، در القای زایمان موثر باشد. از این رو از گذشته مصرف موز به عنوان منبع غنی از پتاسیم، برای القای زایمان رایج بوده.
- توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد موز ممکن است باعث ایجاد مشکلات گوارشی شود.
- مصرف مکمل پتاسیم به منظور القای زایمان، ممکن است خطرناک باشد، مادران باردار باید از مصرف خودسرانه هر گونه مکملی اجتناب کنند.
15.فعالیت بدنی و ورزش
برخی از فعالیت‌های بدنی، ورزش‌‌ها و یا حرکات خاص ورزشی می‌تواند در القای زایمان طبیعی موثر باشد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
- رقصیدن
رقصیدن با کمک به قرارگیری صحیح جنین در رحم و در نتیجه ایجاد فشار بر دهانه رحم، منجر به پاره شدن کیسه آب و تسریع زایمان می‌شود.
- شنا کردن
شنا با کمک به قرارگیری صحیح جنین در شکم مادر و ایجاد فشار بر دهانه رحم، باعث افزایش انقباضات اولیه عضلات رحم می‌شود.
- حرکت اسکوات
حرکت اسکوات به عنوان موثرترین حرکت برای القای زایمان در نظر گرفته می‌شود. این حرکت باعث حرکت نوزاد به سمت پایین و وارد شدن سر نوزاد به کانال زایمان می‌شود.
16.گیاهان داروئی
از گذشته تا به حال مصرف برخی گیاهان داروئی برای القای زایمان توصیه شده و بکار برده می‌شود، در ادامه به معرفی برخی از این گیاهان می‌پردازیم:
- برگ تمشک
این گیاه علاوه بر خاصیت پاک کنندگی رحم، باعث نرم شدن رحم نیز می‌شود و از این طریق سبب القای زایمان می‌شود.
طی تحقیقات صورت گرفته برگ تمشک داری خواص متعددی به شرح زیر است.
1.کاهش زمان زایمان بدون هیچگونه عوارض و خطر برای مادر و نوزاد.
2.براساس تحقیقات در مادرانی که از برگ تمشک استفاده کرده‌اند، احتمال نیاز به برش در بدن مادر، نیاز به سزارین و یا استفاده از وکیوم و یا دستگاه فورسپس برای بیرون آوردن نوزاد، به طور چشمگیری کاهش میابد.
- ریحان
ریحان باعث با بهبود و افزایش گردش خون می‌تواند تاثیر زیادی در یک بارداری سالم و ایمن داشته باشد.
در برخی مناطق از ریحان برای القای زایمان و یا رفع تاخیر در قاعدگی کاربرد دارد.
- شیرین بیان
ریشه این گیاه به جهت اینکه سرشار از پروستاگلاندین است، می‌تواند تاثیر بسزایی در تسریع زایمان طبیعی داشته باشد.
- گیاه دم شیر
این گیاه با نرم کردن رحم باعث آمادگی بدن برای زایمان و در نتیجه زایمان راحت می‌شود.
از دیگر خواص این گیاه می‌توان به کاهش درد زایمان و کاهش احتمال سقط جنین اشاره کرد.
- شنبلیله
با استناد بر تحقیقات علمی مشخص شده این گیاه با اثر گذاری در شروع انقباضات رحمی، می‌تواند در تسریع زایمان بسیار مفید و تاثیر گذار باشد.
17.القای زایمان با انواع دمنوش‌های گیاهی
مصرف دمنوش برخی از گیاهان می‌تواند در القای زایمان موثر واقع شود، اما توجه داشته باشید مصرف دمنوش گیاهی برای تسریع زایمان منوط به اجازه پزشک است و میزان و زمان شروع مصرف نیز توسط پزشک مشخص خواهد شد. برخی از این چای‌ها عبارتند از:
- دمنوش زیره سبز
- دمنوش زنجبیل
- دمنوش آویشن
- دمنوش ریشه پنبه
- دمنوش دارچین
نکاتی در خصوص مصرف گیاهان داروئی برای القای زایمان
- توجه داشته باشید که گیاهان داروئی تحت نظارت سازمان غذا و دارو نیست و به همین علت، خلوص و غلظت این گیاهان به تفکیک شرکت تولید کننده ممکن است متفاوت باشد.
- مصرف این گیاهان در دوز بالا به جهت احتمال وجود مواد شیمیایی و یا نگهدارنده، ممکن است برای شما مضر باشد و سلامتی شما را با خطر مواجه کند.
- ممکن است برخی از داروهای گیاهی با سایر داروهای در حال مصرف تداخل داشته باشد، بنابراین لازم است پیش از مصرف هر نوع داروی گیاهی با پزشک خود مشورت کنید.
نکات مهم در خصوص القای زایمان به روش طبیعی
- در صورتی که مادر دارای بیماری و یا اختلال مهمی باشد و یا بارداری او پرخطر باشد، هر گونه اقدامی برای تسریع زایمان طبیعی خطرناک است و باید از انجام آن اجتناب شود.
- در صورت بهره گیری از روش‌های طبیعی القای زایمان، در صورت پاره شدن کیسه آب، نباید به هیچ عنوان به اقدامات القای زایمان ادامه یابد و لازم است مادر فورا به بیمارستان مراجعه کند.
- در صورت بکار بردن هر یک از راه‌های طبیعی القای زایمان، پس از شروع انقباض، قبل از ادامه و یا انجام راه دیگر کمی صبر کنید.
- لازم است که در زمان انجام هر اقدامی برای تسریع زایمان به روش طبیعی شخصی شما را همراهی کند و به هیچ عنوان زمانی که تنها هستید از انجام هر گونه اقدامی پرهیز کنید.
- هیچ اقدامی برای القای طبیعی زایمان پیش از 40هفتگی مجاز نیست، زیرا پیش از 40 هفتگی جنین بالغ و آماده تولد نیست.
در آخر
در نظر داشته باشید که انجام هر روشی برای القای زایمان و یا تسریع زایمان بصورت خودسرانه ممکن است تهدیدی جدی برای مادر و نوزاد باشد. قبل از اقدام به انجام هر راهی برای القای زایمان حتما موضوع را با پزشک خود مطرح کنید و لازم است حتما در طول انجام این اقدامات از دسترس بودن پزشک خود اطمینان حاصل کنید، و فراموش نکنید که پیش از اقدام برای القای زایمان به روش‌های طبیعی ساک بیمارستان خود را آماده کنید تا در صورت بروز هر گونه شرایط اضطراری با آمادگی کامل و بدون استرس پروسه زایمان را پشت سر بگذرانید.