اغلب تمام مادران باردار دارای دغدغه و ترسهای زیادی در خصوص زایمان هستند که ممکن است در برخی افراد، ترس از زایمان بیش از حد معمول باشد. مادران باردار برای غلبه بر این ترس لازم است ابتدا علت ترس خود را بررسی کنند و به راهکارهای ارائه شده برای رفع آن عمل کنند. اما لازم است تمام احساسات و افکار خود را با پزشک خود و یا فرد متخصص در این زمینه در میان بگذارند. در ادامه با عوامل ایجاد ترس، انواع ترس و روشهای غلبه بر آن میپردازیم:
انواع ترس از زایمان:
- ترس طبیعی از زایمان
- توکوفوبیا
همانطور که در ابتدا گفتیم، حدودا 80 درصد زنان بارداری ترس از زایمان را تجربه میکنند که این امر بسیار قابل درک و طبیعی است. اما در این بین حدودا 13 درصد از بانوان دچار نوعی ترس غیر طبیعی و افراطی میشوند که توکوفوبیا نام دارد. توکوفوبیا ترس و وحشت بیش از حدی است که باعث میشود بانوان از قرارگیری در هر موقعیت مربوط به بارداری و زایمان اجتناب کنند.
در واقع توکوفوبیا یک مورد از انواع فوبیا محسوب میشود حتی زنانی که مایل به بچه دار شدن هستند، از بارداری پرهیز می کنند و حتی در صورت بارداری، به جهت وحشت از زایمان طبیعی مصر به انجام سزارین می شوند. لازم است بدانید که توکوفوبیا فقط در زنانی که اولین تجربه بارداری و زایمان را دارند دیده نمیشود، زنانی که در گذشته تجارب زایمان سخت و دشوار را داشتهاند نیز ممکن است دچار این حس بشوند. در ادامه به بررسی این مشکل و راههای مقابله با آن میپردازیم.
دلایل ترس طبیعی از زایمان و بارداری
برخی از عوامل که در ایجاد ترس از زایمان نقش دارند عبارتند از:
- وحشت از احساسات ناشناخته و تجارب جدید
- ترس از نداشتن حریم شخصی و از دست دادن کنترل برنامه زندگی
- ترس در خصوص ناتوانی در مراقبت از نوزاد
- اعتماد نداشتن به پزشکان و افراد مسئول در پروسه بارداری و زایمان
لازم است بدانیم شدت ترس در بانوانی که از سوی اطرافیان و نزدیکان حمایت نمیشوند بیشتر است.
علت بروز اختلال توکوفوبیا
ممکن است برخی عوامل باعث تشدید ترس از زایمان شود که در نهایت منجر به بروز اختلال توکوفوبیا میشود که برخی از این عوامل عبارتند از:
- تغییرات هورمونی که در طول بارداری رخ میدهد موجب کمتر شدن توان فرد در مقابله با استرس و اضطراب خواهد شد.
- آشنا شدن و شنیدن تجربیات زایمان و بارداری سخت و دشوار سایر افراد ممکن است باعث بروز استرس بیش از حد در فرد شود.
- داشتن فوبیا در خصوص سایر مسائل مربوط به موقعیتهای پزشکی مانند:فوبیا خون، آمپول و یا ترس از مرگ.
- داشتن سایر شرایط که ممکن است موجب افزایش آسیب پذیری و ترس از زایمان در زنان میشود مانند: سن کم مادر و یا جایگاه اجتماعی پایین.
- داشتن تجارب تروما و یا آسیب در کودکی.
- سابقه اختلالات روانپزشکی مانند اضطراب و افسردگی.
انواع مختلف توکوفوبیا
توکوفوبیا اولیه
این نوع از توکوفوبیا اغلب در زنان با شرایط زیر دیده میشود:
- مشاهده در بانوانی که سابقه زایمان نداشتهاند. ممکن است آغاز این ترس در بزرگسالی باشد و در طول بارداری شدت پیدا کند.
- عموما در زنانی که تجارب تلخ آزار جنسی در گذشته دارند، ترس از بارداری رایج است. معاینات رایج در بارداری ممکن است یادآور تجارب تلخ گذشته شود که در نهایت فرد را دچار استرس و وحشت کند.
نشانههای توکوفوبیای اولیه:
- ترسیدن از مرگ در هنگام زایمان.
- ترس از قرار گرفتن در شرایط انتخاب برای زنده ماندن و احتمال قربانی کردن کودک برای زنده ماندن.
- داشتن فوبیا های دیگر مثل ترس از بیمارستان، خون، سوزن و …
- ترس از بروز مشکلات سلامتی مثل حمله انگل و یا دچار شدن به بیماری های خاص.
- ترس از درد زایمان و بروز مشکلات غیر قابل بازگشت در بدن.
- ترس از بروز مشکلات جسمی و عاطفی در بارداری مانند:اضافه وزن یا افسردگی.
- ترس از مشاهده و لمس دستگاه تناسلی توسط افراد غریبه، به ویژه مردان.
توکوفوبیا ثانویه
- این نوع از توکوفوبیا مختض زنان باردار با داشتن تجربه زایمان سخت و دشوار در گذشته است، در این حالت فرد با وحشت و ترس تکرار تجربه ناخوشایند گذشته مواجه میشود.
- مشاهده این ترس در زنانی که در گذشته با تجارب زیر مواجه بوده اند:
سقط جنین
زایمان با جنین مرده
سابقه ناباروری
و ختم اضطراری بارداری
نشانههای توکوفوبیای ثانویه:
- ترس از عدم توانایی در مراقبت و نگهداری از نوزاد.
- ترس از به دنیا آوردن یک نوزاد غیر طبیعی: دارای مشکلات ذهنی و یا جسمی.
- ترس از سزارین و یا اثرات مخرب آن.
علائم و نشانههای توکوفوبیا:
ترس غیر طبیعی و شدید از زایمان یا همان توکوفوبیا خود را با علائم متعددی نشان میدهد که برخی از علائم آن عبارتند از:
توکوفوبیا قبل از بارداری ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- اجتناب از روبرو شدن و صحبت با زنان باردار
- اجتناب از نزدیک شدن و ارتباط گرفتن با شیرخواران و کودکان خردسال
- پرهیز از صحبت کردن درباره زایمان و یا مطالعه در خصوص زایمان
- اجتناب از حضور در جمعهایی که توصیه به باردار شدن میکنند و یا آنها را برای بارداری تحت فشار قرار میدهند.
توکوفوبیا در زنان باردار ممکن است با علائم زیر خود را نشان دهد:
- اختلالات خواب
- حملات پانیک
- وحشت زدگی و کابوسهای شبانه
- دوری کردن از تجمعات
- اضطراب و افسردگی
- ترس شدید از مرده زایی، به دنیا آمدن نوزاد با نقص مادر زادی و یا حتی ترس از مرگ
- مصر بودن به زایمان از طریق عمل سزارین
نکته مهم :
لازم است بدانیم حتی مردان هم ممکن است ترس از زایمان را تجربه کنند، این ترس ممکن است به جهت نگرانی از مواردی که در زیر به آنها اشاره شده ایجاد شود:
- نگرانی زیاد در خصوص سلامتی نوزاد و مادر
- نگرانی در خصوص تامین مالی و مشکلات مالی
- نگرانی در خصوص روشهای درمانی و مشکلات سلامتی
- نگرانی در خصوص نحوه رسیدگی به نوزاد و یا عدم توانایی در سرپرستی از نوزاد و …
ترس از زایمان خوب است یا بد؟
همان طور که قبلا گفتیم ترس و استرس در خصوص بارداری و زایمان بسیار طبیعی و رایج است.
باید در نظر داشت که این ترس و نگرانی به نحوی مفید محسوب میشود، زیرا باعث میشود زنان باردار مراقبتهای بارداری و پیش از زایمان را جدی بگیرند و به آنها عمل کنند. در ترس طبیعی از زایمان فرد از طریق صحبت با اطرافیان و پزشک میتواند بر ترس خود غلبه کند، اما در زنانی که دچار اختلال توکوفوبیا میشوند لازم است برای درمان توکوفوبیا تحت نظر پزشک باشند تا دچار پیامدهای بعدی آن نشوند، برای مثال:
در برخی موارد فرد دچار توکوفوبیا ممکن است پس از زایمان نتواند با نوزاد خود ارتباط بگیرد و به نوعی فرزند خود را مسئول تجارب دشوار خود بداند.
راههای درمان فوبیا و ترس از زایمان و بارداری
اقدام به درمان فوبیا برای مادر و جنین بسیار ضروری است. برای درمان میتوان بثور همزمان از کمک و حمایت پزشک زنان و روانشناس و یا روانپزشک کمک گرفت.
فرد متخصص در حوزه روان درمانی میتواند با بررسی علل بروز این اختلال به ریشه آن دست بیابد. در برخی موارد ممکن است این اختلال به جهت داشتن افسردگی و یا اختلال اضطراب باشد که با درمان آنها فرد میتواند بر ترس خود غلبه کند. در ادامه به معرفی انواع روشهای درمانی میپردازیم:
شرکت در جلسات گروه درمانی
یکی از روشهای دریافت حمایت روانی استفاده از روش گروه درمانی است. نتایج مطالعات در خصوص گروه درمانی نشان دهنده افزایش اعتماد بنفش مادران و کاهش درخواست سزارین است.
جلسات گروه درمانی را میتوان با اعضای نزدیک به فرد مثل مادر، خواهر، دوستان و یا سایر زنان باردار برگزار کرد.
رفتار درمانی شناختی
در این روش درمان تمرکز بر روی بررسی علل زمینه ساز ترس، و تلاش برای نشان دادن غیر معقول بودن ترس به بیمار است. و به بیمار نحوه مدیریت ترس و جایگزینی افکار مثبت و عادات مفید آموزش داده میشود.
این روش درمان فوبیای بارداری و زایمان به دلیل دوره درمان کوتاه و تمرکز بر مدیریت علائم ترس، بسیار موثر محسوب میشود.
روش دارو درمانی
درمان فوبیای بارداری و زایمان نیازمند درمان چند وجهی است به این معنا که برای درمان نیاز به هماهنگی بین پزشک زنان و زایمان و روانپزشک بصورت همزمان است.
عموما استفاده از دارو برای درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات به کار برده میشود، اما در این روش ممکن است استفاده از دارو به تنهایی و یا همراه با سایر روشها صورت گیرد.
توصیههای مهم در خصوص ترس از بارداری و زایمان
در صورتی که حس میکنید استرس و ترس زندگی شما را مختل کرده میتوانید با بهره گیری از برخی راهکارها تا حد زیادی بر ترس خود غلبه کنید، برخی از این راهها عبارتند از:
- نگرانیها و ترسهای خود را با پزشک خود در میان بگذارید.
- در خصوص بارداری و زایمان و مراقبتهای بارداری، و روشهای کنترل درد و کاهش درد اطلاعات کسب کنید.
- صحبت با افراد مورد اطمینان و اشخاصی که احساسات و ترس شما را درک میکنند و با حمایت خود به شما حس قدرت بدهند.
- اجتناب از هم صحبتی با افراد دارای تجربه بارداری و زایمان سخت و پرمخاطره، که باعث ایجاد استرس و وحشت در شما میشوند. در خصوص قرارگیری در شرایط گفته شده، بسیار محترمانه به فرد مذکور اعلام کنید که تمایلی به شنیدن این موضوعات ندارید.
- شرکت در کلاسهای آمادگی بارداری و زایمان شما را برای این پروسه آماده میکند که این آمادگی موجب کاهش استرس شما خواهد شد.
درآخر
توجه داشته باشید که ترس از زایمان ممکن است اثرات دایمی و مخربی بر زندگی و روان مادران بگذارد و حتما باید به آن توجه شود.
برای مقابله با این ترسها لازم است در خصوص آنها اطلاعات کسب کنید و راههای مقابله با آن را بیاموزید و در صورت نیاز تحت نظر پزشک باشید. توجه داشته باشید در این دوره زنان نیاز به حمایت دارند و همسر و نزدیکان با حمایت خود میتوانند در گذراندن این دوره و غلبه بر ترس کمک زیادی به مادر کنند.