پا چنبری نوزادان

پا چنبری یا (clubfoot) نوعی عارضه در نوزادان است که باعث بد شکلی پای نوزاد و چرخیدن پاها از ناحیه مچ به سمت داخل پا می شود. در موارد شدیدتر، کف پای نوزاد به طرف کنار و یا بالا قرار می گیرد. در صورتی که پا چنبری در نوزادان درمان نشود کودک به طور طبیعی قادر به راه رفتن نخواهد بود. ما در این مقاله به بررسی عارضه پا چنبری در کودکان و راه های درمان آن می پردازیم.

علت پا چنبری نوزادان

پا چنبری در نوزادان یک عارضه مادرزادی است و معمولا از هر هزار نوزاد یک مورد دارای این عارضه است. هنوز علت دقیق پا چنبری مشخص نیست. و برخی از تحقیقات نشان از ژنتیکی بودن این مشکل می باشد. عوامل محیطی مانند سن مادر، سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری و یا ابتلای وی به دیابت نیز ممکن است در بروز پا چنبری نوزاد نقش داشته باشد.

در نوزادان مبتلا به این عارضه، تاندونی که ماهیچه های ساق پا را به استخوان پا وصل می کند، کوتاه و سفت می شود و باعث می شود که کف پا به سمت داخل پا بچرخد. اگر نوزاد پسری با عارضه پا چنبری متولد شود، احتمال اینکه خواهر یا برادری که بعد از او متولد می شود دچار پا چنبری باشد، دو و نیم درصد است. و اگر نوزاد دختری با عارضه پا چنبری متولد شود، احتمال اینکه خواهر یا برادری که بعد از او متولد می شود دچار پا چنبری باشد شش و نیم درصد است. پا چنبری در نوزادان درد ندارد اما با بزرگتر شدن کودک این عارضه می تواند جدی تر شود. بنابراین پا چنبری از همان ابتدای دوران نوزادی کودک باید تحت درمان قرار بگیرند. در صورتی که اقدامات مناسب درمانی برای نوزاد انجام گیرد این عارضه تا حد زیادی قابل درمان است.

تشخیص پا چنبری نوزاد

در صورت تشخیص زودهنگام این عارضه می توان تا حد زیادی آن را درمان کرد. بنابراین نباید به سادگی از کنار این مسئله گذشت. گاهی پزشکان می توانند از طرز قرار گرفتن پاهای نوزاد این عارضه را تشخیص دهند. همچنین این عارضه با انجام سونوگرافی در نوزدان قابل تشخیص است. در نوزادانی که به این عارضه مبتلا می شوند تقریبا نیمی از آن ها در هر دو پا دچار بدشکلی می شوند. معمولا نوزادان پسر دو برابر بیشتر از نوزادان دختر به این عارضه مبتلا می شوند.

طبقه بندی عارضه پا چنبری

این عارضه معمولا به دو نوع تقسیم می شود:

پا چنبری جدا شده

معمولا در کودکانی اتفاق می افتد که بدون هیچ بیماری زمینه ای هستند و به طور مادرزاد دچار پا چنبری شده اند.

پا چنبری جدا نشده

در این مورد ممکن است پا چنبری نوزاد در ترکیب با برخی بیماری های عصبی عضلانی مثل آرتروگریپوز و اسپینابیفیدا باشد. در این صورت ممکن است پا چنبری به درمان مقاوم باشد و یا نیاز به دوره های طولانی درمان داشته باشد.

علائم پا چنبری در نوزادان

پا چنبری پا در نوزادان را می توان با بررسی علائم زیر تشخیص داد:

• کف و پاشنه پا به سمت داخل می چرخد
• سفت شدن تاندون های پا
• عضلات ساق پا معمولا رشد کمی دارند و کوچکتر از حالت عادی هستند
• هنگام سر پا نگه داشتن کودک، کف پا روی لبه خارجی آن قرار می گیرد
• قوس پا بیش از حد طبیعی است
• در موارد شدید پا چنبری به نظر می رسد کف پا بر عکس شده و به طرف بالا قرار دارد
• در مواردی که فقط یک پا درگیر است، پای چنبری ممکن است از ناحیه پاشنه کمی کوتاه تر از پای سالم باشد.

عوارض پا چنبری نوزاد

تشخیص زودهنگام و درمان به موقع پا چنبری باعث می شود هیچ مشکلی برای کودک شما به وجود نیاید و بتواند مانند کودکان دیگر راه برود و بازی های کودکانه داشته باشد.

پا چنبری ممکن است در نوزادی و قبل از راه رفتن کودک هیچ درد و ناراحتی برای کودک شما نداشته باشد اما در صورتی که این عارضه درمان نشود می تواند عوارض زیادی در بزرگسالی به همراه داشته باشد. از جمله این عوارض عبارت است از:

• راه رفتن کودک روی انگشتان پا و یا لبه خارجی پا
• ایجاد زخم و پینه روی قسمت خارجی پا و سفت شدن پوست این قسمت
• دشوار شدن پوشیدن کفش و دردناک شدن راه رفتن برای کودک
• قرار گرفتن در معرض بیماری های لگن و بروز دیسپلازی لگن
• امکان بروز مشکلات مفصلی در کودک
• محروم شدن کودک از بازی و انجام فعالیت
• امکان کوتاه شدن پای چنبری در مواردی که یک پا دچار این عارضه است و احتمال کوتاه شدن پای چنبری نسبت به پای سالم وجود دارد.

افرادی که در معرض بروز پا چنبری قرار دارند

برخی عوامل ممکن است در بروز این عارضه نقش داشته باشند مانند:

• وراثت و یا سابقه خانوادگی ابتلا به پا چنبری
• برخی از سندرم های ژنتیکی مانند سندرم تریزومی 18 (سندرم ادوارد)
• برخی از اختلالات عصبی عضلانی مانند آرتروگریپوز و اسپینابیفیدا
• کاهش مایع آمنیوتیک اطراف جنین در دوران بارداری

راه های درمان پا چنبری نوزادان

روش های درمان عارضه پا چنبری نوزاد به دو روش غیر جراحی و روش جراحی انجام می شود. هدف از درمان پا چنبری این است که کودک بتواند روی پاهای خود بایستد و براحتی راه برود.

راه های درمان غیر جراحی موثر در درمان پا چنبری:

•  روش پونستی

این روش یکی از روش های موثر در درمان پا چنبری است که بیشتر در آمریکای شمالی و سایر نقاط دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش با استفاده از کشش ملایم و گچ گرفتن پای نوزاد به مرور باعث از بین رفتن این عارضه می شوند. در این روش درمان پس از تولد آغاز می شود. اما در کودکان بزرگتر هم می تواند موثر باشد.

در روش پونستی کودک باید هفته ای یک بار به پزشک متخصص مراجعه کند و پس از انجام حرکات کششی ملایم، پای نوزاد از انگشت شصت تا ران گچ گرفته می شود تا ثابت بماند. باید هر هفته گچ تعویض شود و وضعیت اصلاحی پا مورد بررسی قرار گیرد. تعویض گچ ممکن است چهار تا ده بار تکرار شود. در برخی از موارد پس از درمان پونستی یک جراحی کوچک نیز برای آزاد شدن تاندون آشیل انجام می شود که به آن تنتونومی آشیل گفته می شود.

پس از اصلاح شدن پا با گچ، کودک باید کفش های مخصوص متصل به بریس را بپوشد تا پاها ثابت مانده و به حالت اول بر نگردد. کودک باید این کفش ها را به مدت دو تا سه ماه  هر روز و به مدت بیست و سه ساعت بپوشد. و بعد از آن تا زمان چهار سالگی، این کفش ها را در زمان خواب شبانه و یا چرت های روزانه به پا کند. روش پونستی یه راه موثر است در صورتی که در ابتدای نوزادی انجام گیرد  و کفش های مخصوص آن مطابق نظر پزشک، به طور منظم پوشیده شود تا پا ها به حالت اولیه خود برنگردد.

• روش فرانسوی

مدل فرانسوی یک روش درمانی فیزیکی است که معمولا توسط یک فیزیوتراپ ماهر انجام می شود و ترکیبی از روش های کشش، ماساژ و باندپیچی روزانه است. این روش نیز باید بلافاصله پس از تولد انجام گیرد.

در این روش باید سه روز در هفته کودک خود را نزد فیزیوتراپ ببرید تا مراحل انجام کار را به شما آموزش دهد و شما بتوانید این کار را به طور مستمر و روزانه انجام دهید. در مورد مدل فرانسوی ابتدا پای نوزاد را با ملایمت خاصی ماساژ می دهند و پس از انجام حرکات کششی پای نوزاد باندپیچی می شود. پس از انجام باندپیچی یک اسپلینت پلاستیکی روی باند قرار می دهند تا کودک بتواند پای خود را حرکت دهد.

پس از سه ماه استفاده از این روش، وضعیت پای کودک بهبود پیدا می کند. در این روش نیز پس از این دوره باید یک جراحی تنتونومی آشیل جهت آزاد شدن تاندون آشیل پا انجام شود. برای جلوگیری از برگشتن پاها به حالت اولیه باید تمرینات کششی، ماشاژ و باندپیچی پا به طور مداوم تا سه سالگی کودک انجام شود.

نکاتی برای استفاده از کفش های بریس

• در زمان استفاده بریس ها با کودک خود بازی کنید.
• پوشیدن بریس را به یک کار روزانه تبدیل کنید و حتما در زمان هایی که کودک خواب است استفاده کنید.
• موقع استفاده از بریس مطمئن شوید که پاشنه پا به سمت پایین است.
• از لوسیون ها استفاده نکنید چون باعث لیز خوردن پای کودک در کفش می شود.
• اگر پای کودک شما از بریس خارج می شود سعی کنید از محافظ و یا سگگ استفاده کنید و در صورت نیاز دو عدد جوراب به کودک بپوشانید.
• زبانه کفش را بردارید و از بند کفش 90 سانتی متری استفاده کنید.
• کفش را از بالا به پایین بپوشید تا شکل پا حفظ شود.

روش جراحی

اگر روش های درمانی بالا پاسخگو نباشد، پزشک به ناچار جراحی را برای کودک پیشنهاد می دهد. در  جراحی سعی می شود در وضعیت تاندون های پا، رباط ها و مفصل های مچ پا تغییراتی ایجاد شود و سپس جراح پای کودک را با گرفتن گچ ثابت می کند. جراحی پای کودک ممکن است عوارضی مثل شکل گیری نامناسب پا، درد و سفتی پا و التهابات مفاصل را نیز به همراه داشته باشد.

در آخر

پا چنبری نوزاد می تواند باعث نگرانی والدین شود. اما اقدام سریع و به موقع می توان این عارضه را درمان کرد. با انجام روش های درمانی مختلف می توان تا حد زیادی از عوارض این بیماری کاست اما باید به یاد داشته باشید که پایی که عارضه چنبری دارد از پای عادی معمولا کوچکتر است و ممکن است کودک شما زودتر از کودکان دیگر خسته شود. اما اگر تحت درمان قرار گیرد کمتر جلب توجه می کند.