ماساژ از کهن‌‌ترین روش‌های طبیعی جهت بهبود سلامتی است. در ضمن از غریزه انسان سرچشمه می‌گیرد که قسمت صدمه دیده را ماساژ دهد؛ بنابراین پاسخ طبیعی بدن نسبت به درد است. ماساژدرمانی میتواند ایجاد تسکین و آرامش نموده جریان خون را تحریک کند و باعث افزایش دفاع بدن گردد و همچنین سموم بدن را سریع‌تر دفع نماید از این رو ماساژ در بارداری میتواند بسیار مفید واقع شود.
ماساژ در دوران بارداری معمولا در طول مدت باداری و پس از آن، به طور پی در پی انجام می شود. این نوع ماساژ معمولا 1 ساعت به طول می انجامد. بعضی از متخصصین این ماساژ برای انجام این کار از میز مخصوص ماساژ استفاده می کنند. این میز به گونه ای طراحی شده است که مناسب برای شکم خانمهای باردار است.
فواید ماساژ در دوران بارداری
تحقیقات اندکی در باره تاثیرات ماساژ در زمان بارداری انجام شده است و هنوز هیچ فایده قطعی برای آن اعلان نشده است. اما طبق یک تحقیق انجام شده در دانشکده پزشکی دانشگاه میامی، ماساژدرمانی می تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد از قبیل:
کاهش اضطراب
کاهش درد کمر و پا
خواب بهتر
کاهش میزان تولید هورمون استرس
در مطالعه دیگری که در مورد تاثیر ماساژ بارداری در زنان افسرده انجام شده است، نتایج ذیل دریافت شده است:
افزایش میزان تولید هورمون های سرتونین و دوپامین (هورمون‌هایی که در افکار عمومی به عنوان جاری کنندگان “حس خوب” شناخته شده‌اند)
کاهش میزان کورتیزول، شاخص استرس در بدن
بهبود خلق و مزاج
-کاهش استرس و دلهره
-کاهش درد پشت و پا
-بهبود در خواب
-رهایی از تنش ماهیچه و بهبود در سردرد
-کاهش ورم دست و پا
-بهبود در گردش خون
-به طور کلی بهبود در خلق و خوی
زمان مناسب برای ماساژ در دوران بارداری
سه ماهه دوم بارداری بهترین زمان برای انجام ماساژ است. در این دوران جنین شما به اندازۀ کافی رشد کرده و احتمالاً حالت تهوع شما نیز رفع شده است. همچنین ممکن است گرفتگی عضلات و درد پشت و کمر کم کم به سراغ شما آمده باشد. ماساژ در دوران بارداری میتواند در رفع استرس مادر، بهبود گرفتگی عضلات و کاهش کمردرد، درد باسن و شانه نیز تأثیر خوبی داشته باشد. ماساژ، مقدار هورمون اپی‌نفرین را که منجر به گرفتگی عروق می‌شود کاهش می‌دهد و باعث آرامش و تعادل در خلق‌وخو می‌شود. همچنین ماساژ دادن کیفیت خواب را به ویژه در سه ماهۀ دوم و سوم بارداری افزایش می‌دهد. علاوه بر این، ماساژ پشت، شانه، گردن، دست و پاها در دوران بارداری میتواند آرام بخش باشد.
نکات لازم در مورد ماساژ زن باردار توسط همسرش
زمانیکه بانوی بارداری را ماساژ می‌دهید، تمامی حرکات شما باید با ملایمت و نرمی اجرا گردد، یعنی اکثر بارداران به ویژه روی کمر و پائین پشت، حرکات پرصلابت اما آرام را ترجیح می‌دهند. از فشارهای عمقی و ضربه زدن خودداری کنید، چرا که این حرکات برای بارداران بسیار درد‌‌آور هستند.
ماساژ ملایم پاها، بسیاری از ناراحتی‌های بدنی را التیام بخشیده و به پاهای متورم و ضربان‌دار کمک می‌کند. اما نباید فشار مستقیم و ممتدی به نواحی بین مچ و پاشنه پا وارد شود. بسیاری از ماساژ درمان‌گران و نیز متخصصین بازتاب شناسی (ریفلکسولوژی) این ناحیه از پا را با رحم و واژن مرتبط می‌دانند و بنظر می‌رسد که فشار زیاد در این ناحیه میتواند باعث زایمان زودرس شود. آنچنان عمیق ماساژ ندهید که درد احساس شود. موثرترین روش برای فهم فشار مناسب، برقراری ارتباط مستقیم بین مادر و شخصی است که در حال ماساژ‌دادن اوست.
موسیقی ملایم و آرامش‌بخش و شمع‌هایی با رایحه خوش به ایجاد رفاه و راحتی مادر می‌‌انجامد.
انواع ماساژ در دوران بارداری و توضیح و فواید آنها
ممکن است، وضعیت‌هایی برای خانم های باردار بوجود بیاد که ماساژ گرفتن به صلاح نباشد، بنابراین همیشه با پزشک خود درباره این مسئله گفتگو کنید.
-
ماساژ پشت
خانم باردار باید روی یک صندلی با پاهای دور از هم نشسته یا به پهلو دراز بکشد. به خاطر داشته باشید که طی سه ماهه سوم بارداری، نباید به قسمت پائین پشت فشارعمیقی وارد کنید. سعی کنید بیشتر از حرکات عرضی بلند و آرام استفاده کنید، چرا که بسیار آرامش‌بخش است. فقط می‌توانید در قسمت میانی پشت و بالای کمر (ناحیه بین شانه‌ها) از ماساژ عمیق و پر فشار استفاده کنید.
- دستانتان در دو سمت ستون فقرات، شست‌ها در طرفین و انگشتان به سمت گردن، ماساژ را آغاز کنید. دستانتان را آرام ولی با قدرت به سمت بالا حرکت دهید.
- روی ماهیچه‌های انتهای گردن، سپس در عرض شانه‌ها و بالای بازوان به سمت پائین حرکات خود را ادامه دهید.
- اجازه دهید، دستان شما روی بالای بازوان رفته و سپس کناره پهلوها به سمت پائین حرکت کند و زمانیکه به کمر رسید، به سمت بالا و داخل حرکت خود را ادامه دهید. این حرکات بسیار آرامش‌بخش است، چراکه به بانوی باردار اجازه می‌دهد، دوباره کمر خود را احساس کند. این عمل میتواند تا زمانی ادامه یابد که مادر از آن لذت می‌برد.
همچنین می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:
- فشار کف دست به سمت بالا و بیرون روی کمر.
- فشار شست‌ها به سمت ستون فقرات.
- ماساژ دایره‌وار و فشار معکوس روی انتهای کمر.
-
گردن و شانه‌ها
بخاطر تغییر مرکز ثقل بدن بانوان باردار به طور طبیعی شانه هایتان را بیشتر به سمت عقب می دهند تا کمی از وزن رحم که شما را به سمت جلو می کشد را برطرف کنید، احتمالا این مسئله به گودی کمر و سنگینی پستان‌ها نیز مرتبط است. در واقع کشیدن آن شکم بزرگ، نقش ویرانگری برای ماهیچه‌های گردن بازی می‌کند، بخاطر همین مسئله اکثر بانوان در این ناحیه احساس درد می‌کنند. بنابراین حرکات خود را آرام و ملایم تر کنید، زیرا ممکن است حرکات ضربه‌ای و سنگین باعث ناراحتی و درد بیشتر شوند.
- دستان خود را از بالای شانه‌ها به سمت بالا و در کناره گردن حرکت دهید.
- حرکت را تا بالای گردن ادامه دهید و سپس به سمت پائین حرکت کرده، فشار را کم کرده و یکنواخت ادامه دهید. حرکات را عرضی و بصورت یکنواخت برای سه تا چهار بار ادامه دهید.
- با یک دست کار را ادامه دهید، بطوریکه شست در یک سمت و انگشتان اشاره و میانی در سمت دیگر قرار گیرند، سپس فشار دایره‌واری بر دو سمت ستون فقرات وارد آورید و با حرکات کوچک چرخشی به داخل ماهیچه‌ها فشار وارد کنید.
می‌توانید موارد زیر را نیز امتحان کنید:
- مالش شانه‌ها.
- فشار آرام و مداوم نزدیک به استخوان‌های مهره گردنی.
- ماساژ سر
- ماساژ با نوک انگشتان برای پوست سر.
- فشار نقطه‌ای لمسی بین ابروان.
- فشار نقطه‌ای لمسی روی شقیقه‌ها.
- حرکات دایره‌وار پشت گوش.
فواید ماساژ در بارداری توسط همسر
- به تمامی بدن آرامش بخشیده و به مبارزه با خستگی مفرط کمک می‌کند.
- التیام دردهای عمومی.
- بهبود گردش خون.
- بهبود تخلیه سیستم لنفاوی.
- کمک به تورم‌های ملایم (تورم‌های متداول بارداری).
- از طریق ترشح هورمون ایندورفین، به سیستم عصبی آرامش می‌بخشد.
- خواب بهتر و عمیق‌تری را میسر می‌کند.
- انقباضات ماهیچه‌ای را التیام می‌بخشد.
- سردرد را آرام می‌کند.
- اضطراب را بهبود می‌بخشد.
- ماساژی منظم فشار کار قلب را کاهش می‌بخشد و به داشتن فشار خونی مناسب کمک می‌کند.
- ماساژ عملکرد غدد را تحریک کرده و ترشح هورمون‌ها را پایدار نگه می‌کند.
احتیاط‌ها در مورد ماساژ در بارداری توسط همسر
- بارداران طی ماساژ به پشت نخوابید (روی پهلوها دراز بکشید).
- روغنی بدون بو یا با رایحه‌ای بسیار کم بهترین نرم‌کننده است، زیرا بسیاری از بانوان باردار از بوهای قوی گریزانند.
- مطمئن شوید که همسرتان به نکاتی که می‌گویید، توجه می‌کند.
در موارد زیر ماساژ توصیه نمی شود:
- دانه یا جوش‌های پوستی، زخمی سرباز، آسیب‌های پوستی.
- التهاب.
- عفونت‌های موضعی.
- رگ‌های واریسی بالا آمده.
روغن‌های ایمن در هنگام ماساژ در بارداری توسط همسر
- نارنگی
- اسطوخودوس
- شمدانی
- لیمو
- صندل‌وود
- تی‌تری
روغن‌های نامناسب برای ماساژ در بارداری
- رازیانه
- سرو
- ریحان
- یاسمن
- سرو کوهی
- مرزنجوش
نکاتی مهم برای همسران
- در اتاقی گرم، بوسیله روغن و بالشتک‌هایی برای رفاه و راحتی همسرتان کار کنید.
- زمانیکه همسرتان به پشت دراز کشیده است، بالش‌هایی زیر زانوانش بگذارید تا شکم او در آرامش قرار گرفته و گودی پائین پشت او کاهش یابد.
- باردار برای ماساژ پشت میتواند روی یک پهلو دراز کشیده یا با بالشی برای حمایت از سرش، با پاهای دور از هم روی صندلی بنشیند.
- موبایل خود را خاموش کرده و مطمئن شوید که شما نیز احساس راحتی می‌کنید، موسیقی کلاسیک را برای آرامش بیشتر امتحان کنید.
- ماساژ زن باردار توسط همسرش باید به آرامی شروع شود. اجازه دهید، باردار به شما بگوید که فشار دست را بیشتر کنید یا نه. برقراری ارتباط کلید آرامش است!
ماساژ در بارداری جهت کنترل درد زایمان
ماساژ بدن را تحریک می‌کند تا مواد ضد درد طبیعی بنام اندورفین از داخل بدن ترشح شود؛ مسکن‌های طبیعی که حوصله و وضع روحی خوب را به شما باز می‌گردانند. اندورفین‌ها عامل احساس خوبی هستند که به شما دست می‌دهد؛ احساس سرخوشی و نشاطی که پس از یک بازی سنگین والیبال یا پس از خنده و تفریح با دوستانتان در هنگام خوردن قهوه به شما دست می‌دهد. در زایمان، ماساژ از آن رو اهمیت دارد که شما را به فردی که از شما مراقبت می‌کند نزدیک‌تر می‌سازد، خواه این فرد مامای شما باشد یا همراه شما در اتاق زایمان. لمس بدن شما توسط کسی که دوستش دارید و می‌خواهد به شما کمک کند در زمانی که باید از پس انقباض‌ها برآمده و شاید خسته یا حتی مضطرب و نگران شده‌اید قدرت مضاعفی به شما می‌دهد.
یک مطالعه نشان داده است زنانی که در هنگام زایمان ماساژ دریافت می‌کرده‌اند در مقایسه با یک گروه کنترل که کسی آنها را ماساژ نداده بود اضطراب کمتری داشتند، درد کمتری حس کرده بودند، طول مدت زایمان آنها کوتاهتر بود و افسردگی پس از زایمان نیز در آنها کمتر مشاهده شد.
ماساژ پرینه
پرينه يا ماهيچه های كف لگن حين زايمان طبيعی امكان دارد مورد آسيب قرار گيرد.
براي پيشگيري از آسيب و همينطور پيشگيری از برش اين منطقه، بعضي منابع اعتقاد دارند كه در هفته هاي اخر بارداري ماساژ اين منطقه انجام شود.
واژن به شکلی طراحی شده است که بتواند حالت کشسانی داشته باشد و خود را در هنگام زایمان، با بدن نوزاد تطبیق دهد و دوباره طی چند هفته بعد از زایمان به حالت اولیه خود بازگردد. میان‌دوراه (یا بافت دیواره لگن بین واژن و مقعد) حالت کشسانی کمتری دارد و ممکن است در هنگام زایمان پاره شود. اعتقاد بر این است که ماساژ پرینه برای زایمان راحت باعث کاهش درد و جلوگیری از اپیزیوتومی (بریدن محل میان‌دوراه) می‌شود. آیا واقعا ماساژ پرینه برای زایمان راحت دارای این فواید است؟ در زیر آنچه را که باید در مورد ماساژ میان‌دوراه بدانید، ذکر کرده‌ایم.
از آنجا‌که نوزاد هنگام تولد باید از مسیری کاملا باریک عبور کند، ممکن است با خود فکر کنید چه کاری می‌توانید برای آمادگی بیشتر بدن جهت تولد نوزاد انجام بدهید. اگر قصد دارید در هفته‌های قبل از زایمان کاری انجام دهید، ممکن است ماساژ میان‌دوراه بتواند به آماده کردن کف لگن برای زایمان کمک کند.
ماساژ میان‌دوراه چیست؟
ماساژی ملایم است که با دست انجام می‌شود و هدف از انجام این ماساژ، آماده کردن ماهیچه‌ها و پوست بین واژن و مقعد به منظور زایمان راحت‌تر و همچنین کاهش خطر پارگی حین زایمان است.
آیا واقعا ماساژ میان‌دوراه به دردهای زایمان کمک می‌کند؟
برخی شواهد نشان می‌دهد که ماساژ میان‌دوراه در ماه آخر بارداری میتواند خطر پارگی واژن و میان‌دوراه و نیاز به اپیزیوتومی را کاهش دهد. گرچه مطالعات زیادی در این زمینه انجام نشده، ولی امتحان آن هم ضرر ندارد بعلاوه بسیاری از بانوان قسم می‌خورند که این کار برایشان نتیجه‌بخش بوده است.
خواص ماساژ پرینه برای زایمان راحت
هرچند فواید ماساژ میان‌دوراه توسط مطالعات پزشک تایید نشده است، ولی ممکن است:
- خطر پارگی میان‌دوراه و آسیب به این محل را کاهش دهد.
- خطر اپیزیوتومی (پارگی عمدی میان‌دوراه برای سهولت زایمان) را کاهش دهد.
- جلوگیری از زخم
- کاهش دردهایی که بعد از زایمان بر اثر پارگی و ضربه ایجاد خواهد شد.
- کاهش خطر بی‌اختیاری ادرار و مدفوع بعد از زایمان.
ماساژ میان‌دوراه در اولین زایمان بسیار کمک خواهد کرد. مخصوصا اگر دیواره‌های لگن سفت و سابقه دردهای لگنی داشته باشید، این کار بسیار مفید است.
درآخر
اگر در کلاسهای آمادگی برای زایمان شرکت کرده باشید تمام یا قسمتی از موارد فوق را در آنها به شما آموزش می دهند و شما می توانید با همسر یا همراه خود قبل از فرا رسیدن زمان زایمان آنها را تمرین کنید. به این ترتیب شما و درک بیشتری از شرایط استرس و آرامش بدن شما خواهید داشت و مسلما بهتر می توانید به فرآیند زایمان کمک کنید.