صاحب فرزند شدن یکی از تجربههای شیرین تمام مادران است، اما زایمان و مراحل آن همیشه باعث بروز نگرانی در مادران باردار میشود. برای کاهش ترس و نگرانی بهتر است مادران با تمام روشهای زایمان آشنا شوند و در خصوص آنها اطلاعات کسب کنند تا در نهایت با توجه به شرایط فیزیکی و روانی خود و همینطور تشخیص پزشک، روش مناسب را انتخاب کنند.
یکی از روشهایی که اخیرا مورد توجه قرار گرفته زایمان بدون درد است.
در ادامه به بررسی کامل این نوع زایمان میپردازیم:
زایمان طبیعی بدون درد چیست؟
همواره وجود درد فراوان در طی فرآیند زایمان طبیعی باعث بروز اضطراب و ترس در وجود مادران باردار میشود. درد کشیدن در روند زایمان بعضا میتواند به بدترین خاطره و کابوس مادران تبدیل شود. برخی از بانوان برای فرار از این درد ناچارا سزارین را انتخاب میکنند که این روش عوارض زیادی به همراه دارد.
اما در طی 3 دهه اخیر روشهایی برای زایمان طبیعی بدون درد ارائه شده که در صورت اطلاع رسانی صحیح در مورد آن، بسیاری از نگرانیهای مادران برطرف میشود که در نهایت این امر موجب کاهش درخواست سزارین میشود.
دو راه برای گذراندن زایمان بدون درد وجود دارد که به ممکن است پزشک با توجه به شرایط فیزیکی شما یکی از این دو راه را انتخاب کند.
1.بکارگیری روش های غیر دارویی برای تسکین درد زایمان طبیعی:
برای کاهش درد زایمان با روش غیر داروئی، شیوههای متفاوتی وجود دارد. میزان تاثیر گذاری هر یک از این راهها به شرایط روحی و فیزیکی فرد متقاضی بستگی دارد.
درصورت تمایل به بهره گیری از یکی از این شیوهها برای کاهش درد زایمان،مستلزم داشتن اطلاعات کافی درباره روش انتخابی است. علاوه بر داشتن اطلاعات در خصوص روش منتخب است لازم است شرایط روانی خود را در بهترین حالت ممکن حفظ کنید. توجه کنید که داشتن آرامش فکری و دوری از موارد مضطرب کننده در همه روشهای زایمان اهمیت بسزایی دارد، اما در این روش به دلیل ارتباط مستقیم میان مقدار اثرگذاری هر یک این راهها با آرامش مادر، دارای اهمیت بیشتری است.
در ادامه به معرفی و بررسی انواع روشهای غیر داروئی تسکین درد میپردازیم:
-
استفاده از روش سایکولوژیک یا روانی
1. استفاده از هیپنوتیزم:
هیپنوتیزم، حالتی شبیه به خواب است. هیپنوتیزم با تلقین پذیری زیاد همراه است. هیپنوتیزم،یک روش پزشکی است که برای درمان بسیاری از بیماریها و ناتوانیها و همینطور برای تسکسن و کاهش درد کاربرد دارد.
در روش کاهش درد زایمان با هیپنوتیزم، در هنگام بروز دردهای زایمان تحت نظارت شخصی که دارای مهارت کافی در این زمینه است، هیپنوتیزم میشوید که ممکن است باعث احساس درد کمتر در پروسه زایمان شود. در این روش مادر از عوارض داروهای بیحسی یا بیهوشی مصون است.
مزایای استفاده از روش هیپنوتیزم برای کاهش درد زایمان طبیعی:
1_ امکان تجربه زایمان بدون درد بدون استفاده از هر گونه دارو، به همین جهت روش هیپنوتیزم برای کاهش درد زایمان طبیعی در میان برخی بانوان یک گزینه محبوب است.
2_ مصون ماندن مادر و کودک از عوارض داروهای مسکن و بیحسی
معایب استفاده از روش هیپنوتیزم برای کاهش درد زایمان طبیعی:
در صورتی که قصد استفاده از روش هیپنوتیزم را دارید لازم است بدانید که: یادگیری تکنیکهای هیپنوتیزم کار دشواری است.
سایر معایب استفاده از روش هیپنوتیزم:
1-بالا بودن هزینه
2-طولانی بودن زمان یادگیری و تعداد زیاد جلسات که در برخی موارد ممکن است این دوره ها 2 تا 3 ماه به طول انجامد.
3-امکان عدم یادگیری صحیح با وجود وقت و هزینه زیاد صرف شده که باعث میشود مادران نتوانند زایمان طبیعی بدون درد را تجربه کنند.
4- ممکن است حتی در صورت قرارگیری در حالت کامل هیپنوتیزم درد حس کنید، که این امر در نهایت منجر به استفاده از دارو برای تسکین درد میشود.
2. روش لاماز:
روش لاماز رایجترین روش غیر دارویی می باشد.این روش به آماده سازی روانی مادر از 6 هفته قبل از زایمان می پردازد، این روش دارای دو اصل اساسی است:
_غلبه بر ترس
آموزش و آگاهی میتواند غلبه بر ترس را تسهیل کند. در روش لاماز شرایط زایمان طبیعی و نوع و مقدار دردهای زایمان به زوجین آموزش داده میشود که در واقع این مهمترین اصل روش لاماز است. در این اصل راهکارهای مختلف برای کاهش درد زایمان آموزش داده میشود برای مثال: تکنیک هایی مثل شل سازی بدن یکی از روشهای موثری است که به کمک آن می توان به بی اثر کردن دردها و انقباضات عضلانی کمک کرد.
_انحراف ذهن مادر از درد زایمان
تمرکز بر روی مواردی غیر از درد مثلا: نحوه تنفس، تمرکز بر روی یک منظره و یا عکس، تمرکز بر موسیقی یا آهنگ مورد علاقه باعث مسدود شدن دریافت سیگنال های درد نشات گرفته از از محل درد میشود و در نهایت درد کمتری حس میشود. این روش دارای تمرینهای عملی است که باید توسط مدرس مخصوص آموزش داده شود. ماه هشتم بارداری زمان مناسبی برای شروع تمرینهای این روش است.
_آموزش تنفس های مخصوص لاماز
تنفس روشهای مختلفی دارد که آشنایی با انواع آن، کاربرد و تاثیر آن بر روی بدن میتوان از آن برای کاهش درد بهره برد.
.تنفس آرام
.تنفس متغییر
.تنفس با الگوی خاص
فواید کاهش درد زایمان طبیعی با روش لاماز:
_مصون ماندن مادر و کودک از تاثیرات مضر داروهای شیمیایی.
_آمادگی روحی بالای مادر که مانع بروز استرس میشود.
_دریافت حمایت عاطفی بیشتر مادر از جانب همسر به جهت آموزش همسر در این روش و الزام حضوراو در کلاسهای آموزشی.
دریافت حمایتهای عاطفی از جانب همسر در تسهیل پروسه زایمان تاثیر بسزایی دارد.
معایب کاهش درد زایمان طبیعی با روش لاماز:
1. توجه داشته باشید که ممکن است حتی با حضور منظم در کلاسهای لاماز و بالابردن سطح آموزش خود تا بالاترین حد،باز هم درد زایمان را تجربه کنید چون درد زایمان در هر صورت اجتناب ناپذیر است.
2. ممکن است اثرات کاهش درد زایمان به روش لاماز بر بروی برخی مادران باردار در کمترین حالت ممکن باشد، اما طرفداران این روش معتقدند که مزایای روانی و فیزیکی این روش بسیار زیاد است.
3. طولانی بودن مراحل آمادگی و مرحله زایمان در روش لاماز که باعث میشود برای تمام مادران قابل انجام نباشد.
4. هزینه بالای کلاسهای آموزشی روش لاماز.
-
ماساژ
روشی ایده آل برای کاهش درد و انقباض رحم است. ماساژورهای حرفه ای و آموزش دیده بیمارستان در فواصل 10 دقیقه ای اندام های تحتانی بدن مادر را ماساژ داده و آرام می کنند. می توانید از قبل یکی از آنها را رزرو کنید.
-
موزیک
موسیقی آرام و ملایم و مورد علاقه مادر می تواند فضای اتاق زایمان را برای او صمیمیانه تر کند تا درد زایمان را کمتر حس کند.
-
گیاه درمانی
برخی از گیاهان میتواند به کاهش درد زایمان طبیعی کمک شایانی کند. برخی از این گیاهان عبارتند از:
برگ گیاه تمشک
این گیاه به صورت خشک یا دم کرده می تواند درد انقباضات لگن را کاهش دهد . همچنین بدون هیچ اثر جانبی قادر است که مدت زمان زایمان کردن را کاهش دهد و مطالعات نشان می دهد خانم هایی که برگ تمشک را در دوران بارداری استفاده می کنند ، احتمالا نیازی به سزارین ندارند و می توانند یک زایمان طبیعی راحت داشته باشند .
ریحان
ریحان می تواند جریان خون فرد را بالا ببرد و همچنین به کاهش درد در دوران قاعدگی نیز کمک می کند و همچنین به یک زایمان راحت و سالم نیز کمک خواهد کرد .ریحان را می توانید همراه با غذا میل کرده یا اینکه دم کرده آن را مصرف کنید .
شنبلیله :
تاثیر گذار بر کاهش درد ناشس از انقباضات زایمان.
دارچین
مصرف دارچین میتواند درد انقباضات را کوتاه تر کند و زایمان راحت تری را برای شما به وجود بیاورد .
زیره سبز
زنجبیل
آویشن
-
طب سوزنی
طب سوزنی هنگام شروع انقباضات رحمی و درد زایمان طبیعی می تواند شدت درد و تهوع را کاهش دهد.
-
تحریک الکتریکی پوست
بعنوان مثال تحریک اعصاب جداره قفسه سینه باعث می شود مادر درد زایمان را به صورت سوزش و یا وزوز احساس کند.
-
ورزش
انجام برخی حرکات و ورزش مداوم میتواند به کاهش درد زایمان کمک شایانی کند. البته باید در نظر داشت که ورزش سنگین ممکن است موجب بروز مشکلاتی در بارداری شود. بنابراین توصیه میشود در انجام حرکات ورزشی با پزشک و فرد متخصص در این زمینه مشورت کنید.
-
گرما درمانی
گرما درمانی میتواند موجب کاهش شدت درد زایمان در مرحله اول و دوم زایمان می شود.
استفاده ازکمپرس گرم و یا دوش آب گرم باعث آرامش میشود که در نهایت باعث میشود در زمان بروز انقباضات زایمان درد کمتری حس کنید.
مزایای استفاده از روش گرما درمانب برای کاهش درد زایمان طبیعی:
_کاهش مدت زمان مرحله اول و مرحله سوم در اولین زایمان.
_کاهش درد و تسهیل زایمان.
معایب استفاده از روش گرما درمانب برای کاهش درد زایمان طبیعی:
_عدم تاثیر در مرحله دوم زایمان
_نداشتن اثر مثبت بر میزان خونریزی پس از زایمان
_نداشتن نقش در کاهش انقباضات رحمی
-
آب درمانی
استفاده از آب گرم در حوضچه، حمام و یا جکوزی اضطراب مادر را کاهش داده و انقباضات موثر را افزایش می دهد. نشستن مادر باردار در وان آب گرم، سرعت انبساط عضلات رحم و واژن و باز شدن دهانه رحم را افزایش می دهد و درد زایمان را کم می کند.
زایمان در آب
یکی از انواع زایمان است که به منظور کاهش درد در آب انجام میشود. طرفداران این نوع زایمان معتقدند که زایمان در آب باعث درد کمتر و آرامش بیشتر در طول زایمان میشود. منتقدان هم استدلال میکنند که ایمنیِ زایمان در آب هنوز از نظر علمی اثبات نشدهاست و مشکلات بسیاری از جمله ایجاد عفونت در بدن مادر یا نوزاد و احتمال غرق شدن نوزاد در این روش به ثبت رسیدهاست.
-
بکارگیری تکنیک های تنفس برای کاهش درد زایمان:
یکی از بهترین روش های کنترل درد زايمان طبیعی، استفاده از تکنیک های تنفس است. با استفاده از تکنیک های تنفس عمیق و آرامش ذهن و بدن می توان انقباض های رحم و درد ناشی از آن را کنترل کرد. همه مادران باردار می توانند با شرکت در کلاس های بارداری و آمادگی زایمان تمام این تکنیک ها را بیاموزند و قبل از زایمان تمرین کنند.
-
انرژی درمانی و حضور همسر در حین زایمان
حضور همسر یا یکی از اعضاء خانواده در اتاق زایمان احساس امنیت و آرامش بیشتری به مادر باردار می دهد، خصوصا حضور همسر در اتاق زایمان، باعث ایجاد ارتباط عاطفی بیشتر بین آنها شده و افسردگی بعد از زایمان خانم ها را کاهش می دهد.
-
رایحه درمانی (اروماتراپی)
رايحه درماني میتواند به كاهش استرس و اضطراب كمک کند و در ايجاد آرامش مؤثر واقع شود. عوامل متعددی می توانند باعث ايجاد درد و ترس و اضطراب شوند که ممکن است رايحه درماني در كاهش آثار آنها مؤثر واقع شود.
رایحه درمانی در موارد متعددی کاربرد دارد مثل:
- کاهش اضطراب و افسردگي
- بي خوابي
- درد شديد عضلاني
- اختلال قاعدگي و درد قاعدگي
- آرتريت
- آسم
- اختلال گوارشي
- سر درد
- درد زايمان
ایجاد بوی خوش در اتاق زایمان و همچنین استفاده از چند قطره روغن معطر، شیره گیاهان، قطره های بخور یا اسانس مورد علاقه مادر مثل: استفاده از چند قطره اسطوخودوس، زاج در آب گرم ممکن است در کاهش درد زایمان مفید واقع شود.
عصاره های قابل استفاده برای کاهش درد زایمان طبیعی:
_اسطوخودوس يا لاوندر
کمک به كاهش درد و تقويت انقباضات رحم.به صورت ضماد موضعی در کاهش دردهای پس از زایمان در سه تا پنج روز پس از زایمان موثر است.
_گل یاس
كاهش درد، كمك به شل کردن عضلات گردن رحم و ایجاد انقباضات قوی
_كندر يا فرانكينسنس
_بابونه
_گل سرخ
كمك به آرام شدن مادر – شل شدن عضلات وحفظ تمرکز و هوشياري مادر و تسکین درد
_نارنگي
_ياسمين
_مريم گلي كبير
_بهار نارنج
_شمعداني
دارای اثر تسکین دهنده و آرام کننده است تا انقباض ماهیچه ها و تمرکز بر تکنیک های زايمان مؤثرتر باشد
_اكليل كوهي
_دانه انگور،كنجد و بادام شيرين
از بين عصاره هاي ذكر شده اسطوخودوس و كندر براي آرامش و كاهش درد زايمان بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرد.
فواید استفاده از روش رایحه درمانی برای کاهش درد زایمان طبیعی:
. کمک به زايمان در موارد زايمان ديررس (پس از 41 هفته)
. جلوگيري ازافزایش فشار خون
. جلوگیری از بروز اضطراب
. کاهش مسزان تورم در بدن در طی بارداری
. سرعت بخشیدن به روند بهبود اپیزیوتومی( برشی که گاها در زایمان طبیعی در دهانه واژن زده می شود)
. کاهش احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان
ممنوعیتهای استفاده از روش رایحه درمانی:
.در صورت داشتن آلرژی رایحه درمانی روش مناسبی محسوب نمیشود.
.در صورت بروز مسمومیت رایحه درمانی توصیه نمیشود.
2.بکارگیری روشهای داروئی برای تسکین درد زایمان طبیعی
بيھوشي در زنان باردار با بيھوشي در ساير جراحي ھا متفاوت است، از اين لحاظ كه در اين حالت دو شخص درگير مي باشند: مادر و جنين او. از اين رو بايد حين بيھوشي زايمان مصلحت ھر دو فرد در نظر گرفته شود. مسئله مھم ديگر اين است كه زايمان يک امر غير قابل پيش بيني است و مي تواند از يك درد قابل تحمل و سريع تا شديد متغير باشد و از طرف ديگر تجربه درد در افراد مختلف از نظر نوع و شدت متفاوت است. در زايمان چند نوع روش مختلف بيھوشي به كار مي رود كه به صورت مستقل يا تواماَ به كار گرفته مي شود. روش ھاي شايع بيھوشي در طول زايمان شامل موارد زير مي باشد:
-
روش سديشن يا:sedative تزریق داروهایمسکن به روش های عضلانی و وریدی:
در این روش از مخدرھا و آرام بخش ھا به صورت وريدي يا عضلاني استفاده مي گردد. مخدرھا موجب كاھش درد زايمان و آرام بخش ھا موجب كاھش اضطراب زايمان مي گردند.
-
استفاده از گاز Entonox که ترکیبی از گاز بیهوشی (اکسید نیترو) و اکسیژن می باشد. این روش در هر مرحله از زایمان طبیعی قابل استفاده است.
Entonox مخلوط گاز اكسيژن و گاز تسكين دھنده درد به نام نيتروس اكسيد است. در اين روش بيمار، گاز بيھوشي را جلوي دھان گرفته و توسط شاسي مخصوصي موجب آزاد شدن گاز و استنشاق آن در مواقعي كه احساس درد مي نمايد، مي گردد. از اين روش در مرحله دوم زايمان كه دردھاي زايمان خيلي شديد مي باشد، جھت تسكين درد استفاده مي گردد. اين گاز موجب ايجاد حالت تسكين درد، Relaxation (شل شدگي) و كمي احساس گيجي مي گردد ولي ضرري براي مادر يا جنين ندارد و اثر آن بلافاصله پس از قطع و استنشاق ھواي معمولي از بين مي رود. از عوارض آن ھمچنين مي توان ايجاد حالت تھوع و استفراغ را نام برد.
-
بیحسی موضعی Local Anesthesiaدر زایمان بدون درد
گفته شد از تزريق مواد بي حس كننده جھت در اين روش مطابق انچه كه قبلاً راحتي بيشتر در حين زايمان و ھمچنين بعد از زايمان جھت ترميم محل ھاي پارگي يا بريدگي استفاده مي گردد.
-
روش بی حسی رژيونال(بی حسی منطقهای): که شامل موارد زیر است:
1.بلوک پودندال
در استفاده از این روش مواد بی حسی در قسمت پودندال تزریق می شود که بی حسی در قسمت واژن را در پی دارد و موجب کاهش درد زایمان می شود .
2.بی حسی اپیدورال
بی حسی اپیدورال درد در قسمت تحتانی بدن را از بین می برد. این امکان برای فرد به وجود میآید که بدون بیهوشی کامل درد را احساس نکند،
3.بیحسی اسپاینال
بیحسی نخاعی یا بیحسی اسپاینال؛ Spinal، یک تزریق نخاعی است که به سرعت با ایجاد بیحسی ناحیهای، درد ناحیۀ پایینی بدن را برای زمان محدودی از بین میبرد.
چگونگی انجام بیحسی اپیدورال در زایمان بدون درد:
در واقع این روش از روش های دیگر بی حسی موضعی بهتر است.
در اين روش متخصص بیهوشی پشت مادر باردار را مواد خاص ضدعفونی میکند و سپس سوزن توخالی را وارد استخوانهای کوچک ستون فقرات میکند. هنگامی که سوزن در فضای اپیدورال قرار گرفت، لولهای نازک را که کاتتر نام دارد در این فضا قرار میدهند و سوزن را بر میدارند.
سپس داروی ضد درد را از طریق لوله نازک کاتتر وارد بدن مادر میکنند و چون اعصاب انتقال دهنده حس درد، سرکوب میشوند درد فرد کاهش پیدا میکند.
در این روش سوزن به فضای نخائی نمیرسد و ماده بي حسي درست در قسمت خارجي غلافي كه نخاع و مايع نخاعي را پوشانده، تزريق مي گردد.
ميزان داروي بيهوشي در این روش 20 تا 30 سيسي خواهد بود.
مزایای زایمان بدون درد با بیحسی اپیدورال
- انجام یک زایمان بدون درد
- هوشیاری مادر و آگاهی از تولد نوزاد و توانایی حرکت به طرفین
- انتقال مقدار کمی از بیحسی از طریق جفت به نوزاد در بی حسی اپیدورال
- کاهش فشارخون، درمواقعی که مادر فشارخون بالا دارد زایمان طبیعی با مشکل روبهرو میشوند که برای کاهش فشارخون میتوانند از بیحسی اپیدورال استفاده کرد.
- امکان همکاری موثر در زایمان زیرا در این روش مادر کاملاً بیهوش نیست
- در صورت نیاز به سزارین در حین زایمان، استفاده از اپیدورال کمک میکند مادر بعد از سزارین درد کمتری را تحمل کند.
- این روش در مقایسه با سایر روشها بسیار کم عارضه است.
- به نوعی موثرترین روش کاهش درد در زایمان محسوب میشود.
عوارض زایمان طبیعی با بیحسی اپیدورال
در بین زنانی که برای زایمان طبیعی از بیحسی اپیدورال استفاده میکنند ممکن است از هر ۸ نفر یک نفر کاملاً بیحس نشود و تا حدی درد زایمان را حس کند. مهمترین عوارض این روش از زایمان عبارتند از:
-
کمردرد
-
مشکل شدن تنفس
-
احساس خارش نهچندان شدید بهخصوص در ناحیه صورت
-
احساس لرزش
-
احتمال تب
-
احساس ضعف و سنگینی در پاها و نیاز به ماندن در رختخواب
-
داشتن حالت تهوع و استفراغ
-
نشت مایع نخاعی
گاهی اوقات هنگام استفاده از بیحسی اپیدورال ممکن است سوزن به کیسههای اطراف ستون فقرات آسیب بزند و مایع آن نشت کند. نشت مایع باعث سردردهای شدید در مادر میشود و این سردردها برای چند روز ادامه دارند. اگر در زمان قرارگرفتن سوزن در نخاع، کمتر تکان بخورید احتمال نشت مایع نخاع و سردرد کمتر میشود.
-
بی اختیاری ادراری
مشکل دیگر این روش این است که چون ماده بیحسی وارد بدن میشود ممکن است برای ادرار نیاز به سوند یا لگن داشته باشید.
-
طولانی شدن پروسه زایمان
در زایمان طبیعی بدون درد با بیحسی اپیدورال ممکن است در مرحله دوم زایمان زیاد طول بکشد. به جهت اینکه مادر احساس درد ندارد و برای فشار دادن عجله نمیکند. در چنین شرایطی، پزشک یا ماما از مادر باردار میخواهد تا با زور زدن به پایین نوزاد را به دنیا بیاورد.
-
کاهش ضربان قلب نوزاد
ممکن است استفاده از بیحسی اپیدورال موقتاً ضربان قلب کودک را کم میکند و باعث افت فشارخون و جریان خون کودک شود؛ برای جلوگیری از این اتفاق، پزشکان معمولاً با تزریق مایعات از طریق سرم، کنترل مکرر فشارخون و نظارت مستمر جنین این مشکل را برطرف میکنند. به دلیل امکان کاهش فشار خون مادر با بیحسی اپیدورال، لازم است فشارخون مادر هم از زمان شروع تزریق بیحسی اپیدورال تا بعد از زایمان مرتب کنترل میشود.
آیا داروهای بی حسی اپیدورال بر جنین اثر می گذارند ؟
نتایج تحقیقات در مورد اثر اپیدورالها بر نوزادان قطعی نیست و عوامل متعددی در این نوع بیحسی ممکن است سلامت نوزاد را تحت تأثیر قرار دهند.
امکان اعلام ارقام و اعداد دقیق از میزان تاثیر این دارو بر سلامت نوزادان وجود ندارد چراکه، مقدار این تاثیرات میتواند
بر اساس دوز، مدت زمان زایمان و ویژگیهای هر کودک متغیر باشد.
دوزهای بالا از این داروها ممکن است باعثموارد زیر شود:
- تنگی تنفسی
- کاهش ضربان قلب جنین
برخی از عوامل خطر در بیحسی با اپیدورال عبارتند از:
- کمر درد و درد جای زخم
- سردرد
- خونریزی مداوم (از محل سوراخ شدن)
- تب
- مشکلات تنفسی
- افت فشار خون، که میتواند ضربان قلب کودک را کاهش دهد.
- مشکلات ادراری بهصورت بی اختیاری که نیاز به کاتتر ادراری دارد.
- بیحسی و بی حرکتی پاها
- خارش بدن (ناشی از داروها)
چگونگی انجام بیحسی اسپاینال در زایمان بدون درد
در اين روشها با استفاده از يک سوزن استاندارد، داروي بيهوشي به فواصل مهرههاي ستون فقرات تزريق ميشود. اگر سوزن به فضاي نخاعي برسد و دارو در آن منطقه تزريق شود، اين روش نخاعي يا اسپاينال ناميده ميشود.ميزان داروي بيهوشي در روش اول 5/1 تا 7/1 سيسي خواهد بود.
در مدت سه تا پنج ثانیه تزریق را انجام میشود، که بعد از تزریق سوزن را خارج میکنند.
- ممکن است بعد از تزریق اندکی احساس سوزش بوجود بیاید ولی درد خاصی حس نمیشود.
- در مدت کمی بعد از بی حسی، توانایی حرکت دادن انگشت های پا و کمر خود را از دست بدهد، اما به محض از بین رفتن اثر دارو دوباره می تواند انگشت های خود را حر کت دهد
- بی حسی که شما تجربه می کنید با توجه به میزان دوز داروی مصرفی متفاوت خواهد بود، در روند زایمان طبیعی ممکن است انقباضات رحمی خود را حس کنید و بتوانید در تخت جابه جا شوید.
مزایای بیحسی باروش اسپاینال:
- در در طی زایمان با روش بیحسی اسپاینال، امکان بروز خطرات شایع استفاده از داروی بیهوشی بر روی جنین و مادر وجود ندارد. مواد داروی بیهوشی به ریه مادر رسیده و جان او و جنین را به خطر می اندازد.
- در زایمان به وسیله بیهوشی از لوله تنفسی برای اکسیژن رسانی به مادر استفاده می شود و از آنجائیکه فرد از دوران بارداری دچار تورم در اعضای بدن از جمله مجرای تنفسی می شود جان او را به خطر می اندازد در صورتی که با استفاده از داروی اسپاینال این خطر وجود ندارد.
- تسکین سریع و کامل درد:بیحسی در این روش تنها پس از چند دقیقه اتفاق میافتد.
- دریافت کم دارو توسط جنین:در مقابل استفاده از مسکن برای کاهش درد زایمان، تنها مقدار بسیار کمی از دارو به جنین میرسد.
معایب بیحسی با روش اسپاینال:
بیحسی اسپاینال معایبی نیز دارد که شامل موارد زیر است:
قرارگیری در وضعیت نامناسب
در طول تزریق این نوع بیحسی که حدود پنج تا ۱۰ دقیقه طول میکشد، مادر در وضعیت نامناسبی قرار خواهد گرفت که ممکن است باعث ناراحتی او شود.
نیاز به تزریق مایعات از طریق سرم و بررسی مداوم جنین
پس از تزریق با توجه به نوع دارو، ممکن است نتوانید قدرت عضلانی خود را حفظ کنید، به شکلی که حتی با کمک پرستاران نیز قادر به راه رفتن نخواهید بود. بسیاری از پزشکان در صورت انجام این روش به شما توصیه میکنند که روی تخت بیمارستان دراز بکشید و استراحت کنید. در این زمان وضعیت شما و جنین تحت نظر قرار میگیرد.
نداشتن حس در ماهیچههای شکم
با انجام این بیحسی ممکن است نتوانید به اندازۀ کافی فشار وارد کنید و این موضوع شاید عمل زایمان را برای شما سختتر کند، به شکلی که مرحلۀ خارج شدن جنین طولانیتر شود و جنین با استفاده ازابزارهای کمکی مانند فورسپس خارج شود. با این حال، استفاده از دُز مناسب دارو میتواند این اثر را به حداقل برساند.
کاهش فشار خون
احتمالاً فشار خون شما به شکل موقتی با تزریق دارو کاهش پیدا میکند و در نتیجه جریان خون کمتری به کودک میرسد که این امر میتواند باعث کاهش ضربان قلب جنین شود. این مشکل معمولاً با تزریق مایعات از طریق سرم و گاهی استفاده از دارو کنترل میشود.
احتمال خارش و تهوع
امکان خارش، به ویژه در ناحیۀ صورت وجود دارد. همچنین این داروها ممکن است تهوعآور باشد، هرچند در روش بیحسی اسپاینال احتمال وجود تهوع نسبت به روش استفاده از داروهای مسکن سیستمیک کمتر است ولی باز هم برخی از زنان حالت تهوع دارند و در طول زایمان حتی بدون استفاده از داروی مسکن دچار حالت تهوع میشوند.
احتمال سوزش و درد
همچنین در موارد نادر، روش بیحسی اسپاینال باعث احساس سوزش ناراحتکننده در پاها یا باسن میشود که چندین روز طول میکشد. بیحسی اسپاینال میتواند برای چند روز باعث درد در ناحیۀ تزریق شود.
احتمال بروز سردرد
در برخی موارد، بیحسی اسپاینال باعث سردرد شدیدی میشود که تا چند روز طول میکشد.
بروز مشکلات تنفسی
در موارد بسیار نادر، بیحسی اسپاینال تنفس را تحت تأثیر قرار میدهد و در برخی موارد باعث آسیب عصبی یا حتی عفونت میشود
مقايسه روش اسپاينال با اپيدورال:
- در روش اسپاینال تزریق به درون مایع نخاعی صورت میگیرد ولی در روش اپیدورال تزریق در اطراف مایع نخاعی و به نوعی درون غلاف دربرگیرنده نخاع صورت میگیرد.
- قدرت بیحسی و دردزدایی در هر دو روش تقریبا برابر است. اما در روش اسپاینال کمی دردزدایی بیشتری رخ میدهد که علت این امر وجود گیرندههای مخدر در ماده ژلاتینوزای نخاع و ماده خاکستری است.
- روش انجام تزریق و وضعیت قرارگیری مادر در هر دو روش یکسان است. امکان تزریق به هم بصورت نشسته و هم خوابیده وجود دارد.
- در روش اسپاينال نسبت به اپيدورال، مقدار بسيار كمتري ماده بي حسي يا مخدر در مايع نخاعي تزريق مي گردد ولي شروع و سرعت اثر آن سريع تر از روش اپيدورال بوده (به دليل تزريق در خود مايع نخاعي) و از سوزن باريك تري استفاده مي گردد.
- شروع بي حسي اسپاينال حدود 5 تا 10 دقيقه بعد از انجام تزريق مي باشد در حالي كه در اپيدورال زمان شروع بي حسي حدود نيم ساعت بعد از تزريق مي باشد.
- مدت زمان ماندگاري بی حسی در روش اپيدورال بيشتر از اسپاينال است، بی حسی اسپاینال حدود دو ساعت باقی می ماند در حالي كه اثر بی حسی اپیدورال تا چند ساعت و حتی چند روز باقی می ماند (به دلیل امکان کاتتر گذاری در فضای اپیدورال و تکرار دارو در مواقع نیاز).
-
فاصله زمانی یکسان بین تزریق و زمان زایمان در هر دو روش
- روش اسپاينال بيشتر براي سزارين استفاده مي گردد. البته از اين روش ھمراه روش پودندال در مراحل آخر زايمان كه جنين در حال خارج شدن از كانال زايمان مي باشد به خصوص در مواقع استفاده از فورسپس يا واكيوم جھت خروج نوزاد براي بي دردي و شلي كانال استفاده مي شود. البته موارد نیاز به وکیوم و فورسپس در روش اپیدورال زیادتر از اسپاینال است .
- عوارض تقریبا یکسان، با اين تفاوت كه احتمال خارش در نواحی مرکزی بدن و صورت (بيني و لب ها) در روش بي حسي اسپاينال بيشتر است كه البته خارش مزبور را می توان با تزریق عضلانی داروهاي مرتبط (پرومتازین، دگزامتازون و یا دوز پائینی از نالوکسان) برطرف نمود.
- سر درد، كاھش فشار خون و ضربان قلب در روش بي حسي اپيدورال شايع تر مي باشد. ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي درﻣﺎن سردردهاي ناشي از بي حسي نخاعي، روشﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺴﻜﻦﻫﺎي ﻏﻴﺮاﭘﻴﻮﻳﻴﺪي، ﻛﺎﻓﺌﻴﻦ و ﻛﺪﺋﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد، ولي در ﺻﻮرت اداﻣﻪ ﺳﺮدرد، ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮن به داﺧﻞ ﻓﻀﺎي اﭘﻴﺪورال اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد .
موارد منع مصرف روش هاي بي حسي نخاعی با روشهای اپیدورال و اسپاينال:
– وجود اختلالات خونريزي دھنده (مانند هموفيلي) يا مصرف داروھاي ضد انعقاد خون
– وجود عفونت در محل ورود سوزن اپيدورال
– كم بودن مقدار پلاكت خون
– عدم تمايل خانم باردار
– بالا بودن فشار مغز و احتمال خطر خونریزی
– فشار خون پایین مادر
– وجود ناهنجاری در ستون مهره ای
در مقابل، کسانی که بیماری های سیستمیک مثل بیماری های قلبی و ریوی، سردردهای میگرنی و فشار خون متغیر دارند یا معده شان پر است، بهتر است از اين روش ها استفاده نمايند.
هزینه زایمان طبیعی بدون درد:
هزینههای این روش کمی بیشتر از روش زایمان طبیعی معمولی است که تعداد کمی از موسسات بیمه در کشور این هزینهها را تحت پوشش خود قرار دادهاند. دلیل بالا تر بدون هزینه این روش زایمان به جهت هزینه زیاد آمپول مخصوص بیحسی است و در روند این زایمان ممکن است برخی خدمات اضافه برای مادران در نظر گرفته شود که همگی مشتلزم پرداخت هزینه اضافه است.
در آخر
تصمیمگیری در مورد تکنیکهای زایمان به روش طبیعی و بدون درد در وهلۀ اول باید با صلاحدید پزشک متخصص زنان و زایمان انجام شود. و در صورت موافقت پزشک با این روش لازم است مادر از نظر کنترل اضطراب و برخی بیماریهای خاص همانند ناراحتیهای قلبی، دیابت زایمان، هموروئید حاد و… مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت توجه کنید که لازم است مادر از تمامی جوانب آگاهی کامل داشته باشد تا بتواند آمادگی لازم جهت زایمان را کسب کند.